Bo'lim: 7-sinf Zoologiya

Kalimantan va Sumatra orollarida tarqalgan odamsimon maymunni aniqlang.

Xaltali sutemizuvchilarning hozirgi kunda qancha turi bor ?

Issiq yoz vaqtida, yoki yugurganda it nega tez-tez nafas oladi ?

Mayin junli qo'ylarning juni nimadan iborat ?

Korall poliplari va meduzalar nimalardan kelib chiqqan

  Quyidagi hayvonlar o’rtasida 2 juft (a) va 3 juft (b) jag’larga ega bo’lganlarini belgilang.1) omar; 2) tillako’z; 3) chirildoq; 4) temirchak; 5) langust; 6) krab; 7) xonqizi; 8) krevetka.

rimatlar turkumiga qancha tur kiradi ?

   Pastka va yuqori jag`lari paylar yordamida harakatchan birikmagan hayvonlar ?1) kapcha (kobra) 2) sariq ilon3) qalqontumshuq 4) bo`g`ma qum ilon5) gekkon 6) urchuqsimon kaltakesak7) chipor ilon 8) echkiemar

Rasmda organizmni noqulay sharoitdan himoya qiladi hamda uning faoliyatini boshqaradigan moddalar ishlab chiqaradigan to’qima hujayralari qaysi raqamlar bilan ifodalangan?

Salt miniladigan ot zotlarini belgilang.1) Vladimir 2) Orlov yo'rg'asi 3) Rus yo'rg'asi 4) Laqay 5) Axaltaka 6) Qorabayir

Go'shtdor sigir zotlarini ko'rsating.1) Yaroslavl 2) Simmental 3) Gereford 4) Shortgorn 5) Qizil dasht6) Xolmogor 7) Kostroma

Kavsh qaytarmaydigan juft tuyoqlilarga xos bo`lmagan xususiyatlar ?1) bo`yni kalta 2) qoziq tishi kuchli rivojlangan 3) kurak tishi kuchli rivojlangan 4) oshqozoni bo`lmalarga bo`lingan 5) dumi uzun 6) oshqozoni 1 kamerali

Otlar qonidan nima tayyorlanadi?

Hozirgi qoramollarning qadimiy ajdodi qaysi hayvon bo`ladi ?

Soxta oyoqlilarning…(a),xivchinlilarning…(b), infuzoriyalarning…(c), tipik vaklining tana shaklini ko’rsating1.sharsimon 2.doimiy shakilga ega emas 3.noksimon 4.duksimon 5.poyabzalning ostki qismiga o’xshab ketadi

Nereidaning tuklari tananing ikki yonida har bir tana bo’g’imining ... o’simtalarida to’p-to’p bo’lib joylashgan?

Xonaki otlarning qadimgi ajdodlari qaysi hayvonlar bo`lgan ?

Suv ayg`iri qayerda yashaydi ?

Dag'al junli qo'ylarning juni nimadan iborat ?

Maymunlarning asosiy tuyg`u azosi … ?

xirgi tur nechanchi yili va qayerda nobud bo'lgan ?

Po'stinbop teri beradigan qo'y zotini aniqlang.

Baqalarning urug'langan tuxumida qanday o'zgarishlar sodir bo'ladi ?

  Qaysi baliqlar tirik tug`adi ?

Urug`langan urg`ochi yashil bronza qo`ng`izi tuxumini qayerga qo`yadi ?

Yapaloqqushlar turkumiga kiruvchi qushlarni belgilang.

Dumli (a) va dumsiz (b) larni farqlang ? 1) povituxa 2) oq peshona kaputsin 3) o`rgimchak maymun 4) gorilla5) shimpanze 6) triton 7) orangutan 8) salamandra 9) korsak

O`troq qushlar guruhi berilgan qatorni aniqlang.1) zag`cha 2) ko`k kaptar 3) olaqarg`a 4) mayna 5) qorayaloq 6) kaklik7) g`oz 8) o`rdak 9) bulbul 107

Halqali chuvalchanglarning teri-muskull xaltasi qanday qismlardan iborat

Og'ir yuk tortadigan ot zotini belgilang.

Dag'al junli qo'ylar qanday yo'nalishdagi zotlarga ajratiladi ?

   Mushuksimonlarning qaysi sezgi organlari yaxshi rivojlanmagan ?

Qaysi sutemizuvchilar hidni yaxshi sezmaydi ?

Baqaning oldingi oyoqlari skeleti qanday suyaklardan iborat ?

Maymunlarning qaysi sezgi a`zosi yaxshi rivojlangan ?

Tur qayerda xonakilashtirilgan ?

Tuxum – go`sht maqsadida boqiladigan tovuq zotlari berilgan qatornitoping. 1) rus oq tovug`i 2) nyugempshir 3) kornuel 4) pervomayskiy 5)plimutrok 6) zagorsk 7) lekgorn

Qaysi kasalliklarni tarqalishida ayniqsa qora (uy) pashshasining ahamiyati kata?

O'zbekistonda boqiladigan go'sht-yog' yo'nalishidagi qo'y zotini aniqlang.

Yengil yuk tortadigan ot zotlarini belgilang.1) Vladimir 2) Orlov yo'rg'asi 3) Rus yo'rg'asi 4) Laqay 5) Axaltaka 6) Qorabayir

Qo'y zotlari junining sifatiga ko'ra qanday zotlarga ajratiladi ?

Ondatra va nutriyaning asl vatani qaysi mamlakat hisoblanadi ?

Bitta sersut sigir bir yilda qancha sut berishi mumkin ?

Qisqichbaqasimonlarning yuragida nechta teshigi bor

Lansetnikning nafas olish a`zosi to’g’ri keltirilgan javobni belgilang.

Ko`rshapalaklar o`ljasini qayerda tutadi ?

Sut emizuvchilarning qushlarga o`xshash (a) va farqlovchi (b) belgilari ?1) quloq suprasining mavjudligi, 2) tishlarning ixtisoslashganligi, 3) 4 kamerali yurak, 4) issiqqonliligi, 5) miyachaning kuchli ixtisoslashganligi, 6) katta yarimsharlari ko`p burmali, 7) ter bezlari rivojlangan

Tuxumlarini tuproqdagi chuqurlarga qo`ymaydigan qushlar ?1) tuyaqush 2) vahmaqush 3) ko`rgalak 4) tuvaloq 5) qizilto`sh

Sersut sigir zotlarini ko'rsating.1) Yaroslavl 2) Simmental 3) Gereford 4) Shortgorn 5) Qizil dasht6) Xolmogor 7) Kostroma

Sersut (1), sersut-go'shtdor (2) va go'shtdor (3) zotlarni farqlang.a) Bushuyev b) Simmental c) Shortgorn d) Yaroslavl e) Kostroma f) Gereford

  Morjning qaysi tishlari qadrlanadi ?

Kavsh qaytarmaydigan juft tuyoqlilarning oshqozoni necha bo`lmali ?

   Qashqaldoqqa xos bo`lmagan xususiyatlar ?1) ,,Qizil” kitobga kiritilgan 2) inlarini jarliklar va tepaliklar yon bag`ridaquradi 3) koloniya bo`lib inlarida yashaydi4) tog` o`rmonlari, to`qay va dashtlarda yashaydi 5) o`latni tarqatadi6) hasharotlar, kemiruvchilar, to`kilgan meva va o`simliklarni , yer osti tuganaklari bilan oziqlanadi

Suv ayg`iri qayerda yashaydi ?

  Yirtqich sutemizuvchilarning yirtqich tishlari qaysi tishning o'zgarishi hisoblanadi ?

  Delfinlarga xos bo'lgan xususiyatni aniqlang.

  Hidni yaxshi sezmaydigan hayvonlar ?1) yenotsimon it , 2) tulki, 3) kuyka, 4) ilvirs,5) korsak, 6) ko`rgalak,7) qizilto`sh,8) yaguar, 9) chiyabo`ri

Sohil qushlariga qaysi qushlar turkumi misol bo'ladi ?

   Morj va to`ng`iz uchun umumiy bo`lgan xususiyat ?

Xongul qayerda boqilmoqda ?

  Kasatkaning tishi qanday vazifani bajaradi ?

Hasharotlar o`rmalayotganidan chiqadigan tovushni eshitadigan hayvon?

Itning orqa oyoqlari qanday suyaklardan tashkil topgan ?

Kavsh qaytarmaydigan juft tuyoqlilarga xos bo`lmagan xususiyatlar ?1) bo`yni kalta 2) qoziq tishi kuchli rivojlangan 3) kurak tishi kuchli rivojlangan 4) oshqozoni bo`lmalarga bo`lingan 5) dumi uzun 6) oshqozoni 1 kamerali

  Mushuksimonlar oilasiga kiruvchi hayvonlar nomlari qaysi qatorda berilgan ?

   Mushuksimonlarning qaysi sezgi organlari yaxshi rivojlanmagan ?

   Delfinlar o`ljani qanday topadi ?

   Kit suvda suzganda qaysi suzgichlar bilan suzadi ?

  Kurakoyoqlilarga xos bo'lmagan belgilarni aniqlang.

Qushlarda havo xaltachalari qayrda joylashgan ?

   Bir kecha -kunduzda kit qancha oziq yeydi ?

   Qaysi hayvonlar faqat oldingi oyoqlar yordamida suzadi ?1) tyulen, 2) delfin, 3) morj, 4) kasadka,5) dengiz mushugi, 6) pingvin,7) kashalot, 8) ko`k kit

Qaysi hayvonlarning oshqozoni 4 kamerali ?1) karkidon 2) suv ayrig`i 3) g`izol 4) zubr5) qulon

Kavsh qaytaruvchi hayvonlarning oshqozoni necha bo`limdan iborat ?

  Qaysi hayvonlar hidni yaxshi sezmaydi, lekin juda yaxshi eshitadi ?a) gepard b) silovsin c) chiyabo'ri d) kaptar e)qaldirg'och f) korsak

  Kavsh qaytaruvchilar oshqozonida kletchatkaning hazm bo'lishiga yordam beruvchi organizmlarni aniqlang.

   Kashalotlar va delfinlar qaysi turkumga kiradi ?

   Dengizda yashovchi sut emizuvchilarning tishlari bir xilda tuzilgan bo`lib, faqat oziqni tutib turish uchun xizmat qiladi ?

   Qo'ng'ir (1) va oq (2) ayiqlar nimalar bilan oziqlanadilar ?a) o'simlik ildizi b) o'simlik nihollari c) mevalar d) hasharot va sug'urlar e) tyulen f) baliqlar

  Quyidagi hayvonlarni turkumlari bilan juftlab ko'rsating.1)kojan 2) korsak 3) kaputsin a)qo'lqanotlilar b) primatlar c) yirtqichlar

   Hidni yaxshi sezuvchi, o'ljasini ta'qib qilib tutib oluvchi hayvonni aniqlang.

   Kitning mo`ylovi qayerda joylashgan va nima vazifani bajaradi ?

Qushlarning dumida qanday patlar joylashadi ?

  Ko'k kitlarga xos bo'lmagan xususiyatni aniqlang.

  O'zbekiston cho'llarida yakka holda, juft- juft yoki o'ttiztagacha poda bo'libyashagan, rangi qo'ng'ir tusda bo'lgan, faqat qo'riqxonalarda saqlanib qolgan hayvonni aniqlang.

Baqaning orqa oyoqlari qanday suyaklardan iborat ?

Zog`ora baliqning umurtqa pog`onasi nechta umurtqadan iborat ?

  Mushuksimonlar oilasining qaysi vakillari O'zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” ga kiritilgan ?

Bug`u va loslarning shoxi har necha yilda alamshinib turadi ?

   Suvsarsimonlar oilasiga mansub bo'lmagan hayvonlarni aniqlang.

Kurakoyoqlilar quruqlikka nima uchun chiqadi ?

Kavsh qaytaruvchi juft tuyoqlilar guruhi qaysi ?

  Qaysi kurakoyoqlilarning quloq suprasi bo'lmaydi ?

  Qaysi javobda erkak asalariga mos keluvchi belgilar to’g’ri ko’rsatilgan?1) nishtari bor; 2) nishtari yo’q; 3) ishchilarga nisbatan yirik; 4) ishchilarga nisbatan kichik; 5) moýlovi rivojlangan; 6)ko’zi yaxshi rivojlangan; 7) orqa oyog’ídagi savatchada gul changini yig’ádi; 8) og’zi kemiruvchi-so’ruvchi; 9) og’iz organi yaxshi rivojlanmagan; 10) mumdan katak yasaydi;11) partenogenez usulida rivojlanadi; 12) urug’langan tuxum hujayradan rivojlanadi.

  Tulkiga xos xususiyatlar qaysi javobda to`g`ri keltirilgan ?1)cho`l va dashtlarda, tog`oldi, qishloq, shaharlar atrofida yashaydi2)yozda inda yashaydi, u yerda 4-5 ta ko`zi yumuq bola tug`adi3)bahorda inda yashaydi u yerda 4-5 ta ko`zi yumuq bola tug`adi4)bolalarini urg`ochilari boqadi 5) bolalarini ota-onalari boqadi 6) kuzdaoilasi tarqalib ketadi 7) asosan mayda kemiruvchilar va hasharotlar bilan oziqlanadi 8) uy parrandalariga ham hujum qiladi 9) foydali hayvon(mo`ynasi) ,kemiruvchi va hasharotlarni yeb qishloq xo`jaligiga foyda keltiradi

   Tulenlar qayerda yashaydi ?

Bo`risimonlar oilasiga kiruvchi hayvonlar qaysi qatorda berilgan ?

   Tyulenlarning orqa va oldingi oyoqlari qanday vazifani bajaradi ?

  Qaysi baliqlar tirik tug`adi ?

Tuxum qo`yuvchilarning qaysi belgilari ularni sutemizuvchilar sinfiga kiritilishiga asos bo`ldi ?

Kemiruvchilarda qaysi tishlar bo`lmaydi ?

Sutemizuvchilar ko`payish, rivojlanish xususiyatiga ko`ra qanday guruhlarga bo`lingan ?

Odam va hayvonning ona qornida rivojlanish davri nima deyiladi ?

Ichburug’ amyobasi kimda parazitlik qiladi?

Kemiruvchilarda qaysi tishlar kuchli rivojlangan ?

Xaltali sutemizuvchilarning hozirgi kunda qancha turi bor ?

Ondatra va nutriyaning asl vatani qaysi mamlakat hisoblanadi ?

Jayra qaysi turkumga mansub va u qayerda yashaydi ?

aysi sutemizuvchilarda bachadon bo`lmaydi ?

Qaysi hayvonning qoni kislorod tashishda qatnashmaydi?

  20-30 tagacha tirik bola tug’ib ko’payadigan organizmlarni belgilang.

Quyidagi hayvonlar tiplaridan qaysilari 3 ta sinfdan tashkil topgan?

Jish bola ochadigan yoki uya quradigan qushlar guruhini aniqlang.1) burgut 2) o`rdak 3) qaldirg`och 4) g`oz 5) karqur 6) chil 7) qizilishton 8) tasqara 9) qur

Ko`k sug`urga xos bo`lgan (a) va xos bo`lmagan (b) xususiyatlar ?1) qoziq tishlarining orqa qismida emal yo`q 2) terisi yuqori baholanadi3) kurak tishlari yirik va o`tkir 4) qoziq tishlari yirik va o`tkir 5) tog`lihududlarda uchraydi 6) xalq tabobatida yog`idan foydalaniladi 7) mo`ynasi qadrlanadi 8) kurak tishlarining orqa qismida emali yo`q

Xaltalilarga qaysi hayvonlar kiradi ?

Issiq yoz vaqtida, yoki yugurganda it nega tez-tez nafas oladi ?

Baliqning ayirish sistemasi qanday tuzilgan ?

Tuxum qo`yib ko`payuvchi sutemizuvchilarga qaysilar kiradi ?

Qushlarning oyoq skeleti qaysi suyaklardan iborat ?1) son 2) boldir 3) bilak 4) tirsak 5) ilik 6) barmoq 7) chanoq 8) yelka 9) tovon

Tuxum qo`yuvchilarning qaysi belgilari ularni sutemizuvchilar sinfiga kiritilishiga asos bo`ldi ?

  Baqaning qon aylanish doirasi nechta, yuragi necha kamerali ?

Germofrodit erkin yashovchi hayvonni toping.

o`pshapalaklar oyoqlarining qaysi biri erkin bo`ladi ?

Iskaptoparlar orqali yuqadigan xivchinlilar vakilini aniqlang.

Sichqon yiliga necha marta bolalaydi ?

O'rdakburun qayerga uya quradi ?

O`lat kasali qaysi kemiruvchilar orqali yuqadi ?

Ona asalariga mos keluvchi belgilarni ko’rsating.1) nishtari bor; 2) nishtari yo’q; 3) ishchilariga nisbatan yirik; 4) ishchilariganisbatan kichik; 5) mo’ylovi rivojlangan;6) ko’zi yaxshi rivojlangan; 7) orqaoyog’idagi savatchada gul changini yig’adi;8) og’zi kemiruvchi-so’ruvchi; 9) og’iz organi yaxshi rivojlanmagan; 10) mumdan katakyasaydi; 11) urug’langan tuxum hujayradan rivojlanadi; 12) urug’lanmagan tuxum hujayradan rivojlanadi.

     Qaysi hasharotdan biologik kurash maqsadida foydalaniladi ?

Tok o’simligi bilan qaysi kapalak birga yashaydi?

Tuxumini qornidagi xaltachasida olib yuruvchi hayvonni ko'rsating.

Itbaliqning rivojlanishiga xos bo'lmagan xossani aniqlang.

Xaltalilar qayerda yashaydi ?

irtqich qushlarni ularga mos keladigan xususiyatlar bilan juftlab belgilang. I- ukki II- tasqara III- boyo'g'li IV- kalxat1) yapaloqqushlar ichida eng yirigi 2) yapaloqqushlar ichida nisbatan kichigi3) soatlab qanot qoqmay ucha oladi 4) havoda baland uchib o'lja axtaradi

Terisi uchun ovlanadigan kemiruvchilarni toping ?

Ko`rshapalaklar o`ljasini qayerda tutadi ?

Xaltalilar tuxum qoyuvchilardan qanday farq qiladi ?1) tirik bola tug`adi 2) tuxum qo`yadi, bolasini xaltasida olib yuradi3) kloakasi bo`lmaydi 4) jinsiy teshigi ichak yo`lidan batamom ajralgan5) so`rg`ichlari rivojlangan 6) tana harorati tuxum qo`yuvchilarga nisbatanancha past 7) tana harorati bir muncha yuqori

Tuxum qo`yib ko`payuvchi sutemizuvchilarning tana harorati qancha bo`ladi?

It va echkida so`rgichlar soni nechta bo`ladi ?

uxum qo`yuvchilarning qaysi belgilari ularni sudralib yuruvchilarga yaqinligini ko`rsatadi ?

Kemiruvchilar guruhiga kiruvchi hayvonlar guruhini aniqlang ?

Sutemizuvchilarning qadimiy ajdodlari … ?

Kemiruvchilar kurak tishlarining o`ziga xos xususiyatlari ?1) kurak tishlari yirik va o`tkir bo`ladi 2) qattiq oziqni o`tkir kurak tishlaribilan uzib olib oziq tishlari yordamida ezib maydalaydi 3) kurak tishlari o`tmaslashmaydi 4) kurak tishlari ikkala tomondan qattiq emal bilan qoplangan 5) kurak tishlari old tomondan qalin emal bilan qoplangan 6) tishalarining orqatomonida emal bo`lmaydi 7) tishlari doimo charxlanib turadi 8) tishlari butun hayoti davomida o`sib turadi.

  Oraliq xo’jayini odam, asosiy xo’jayini esa it, mushuk va yirtqich hayvonlar bo’lgan parazit chuvalchanglarning qaysi tip va qaysi sinfga kirishini belgialng.

Butli o’rgimchakning ayirish sistemasi qanday tuzilgan?

Lichinkalari ham yirtqich bo’lib, mayda suv hayvonlari bilan oziqlanadigan hasharotni belgilang.

Quyidagi mo'ynali hayvonlarni kemiruvchilar (I) va yirtqichlar (II)turkumiga ajrating. 1) norka 2) nutriya 3) ondatra 4) tulki 5) kojan 6) sug'ur 7) yumronqoziq

Baliqlarda qaysi organ rezanator vazifasini bajaradi ?

Yirtqich sutemizuvchilarning (1) va kemiruvchilarning (2) qaysi tishlari o'tkir va baquvvat rivojlangan?

Tuxum qo'yuvchilar (1) va xaltalilar (2) ga xos belgi va xossalarni farqlang.a) tirik tug'adi b) kloakasi bo'lmaydi c) tana harorati bir muncha yuqori d)bachadoni sust rivojlangan e) sut bezlarining so'rg'ichlari rivojlangan f) boshmiyasi sodda tuzilgan j) sut bezlarining so'rg'ichlari rivojlanmagan k) tana harorati past 1) kloakali m) tanasi jun bilan qoplangan

Qaysi sutemizuvchilar hidni yaxshi sezmaydi ?

Nima uchun qushlar tez- tez oziqlanadi va hayotining asosiy qismini oziq axtarish bilan o`tkazadi ?

Baliqlar qon aylanish sistemasining tarkibiy qismlarini ko'rsating.1) ikki kamerali yurak 2) uch kamerali yurak 3) ikkita qon aylanish doirasi 4) bitta qon aylanish doirasi 5) kapillyar 6) venalar 7) arteriyalar

   Boshida bir juft ko’zi joylashgan, kechasi ovga chiqadi, zaharli emas, turli hasharotlar va mayda sudralib yuruvchilar bilan oziqlanadi.Ushbu ta`rif qaysi hayvonga tegishli?

Xonaki o`rdakning qanday zotlari ko`paytiriladi ?

Rus oq tovug`i va lekgorn zotli tovuqlar bir yilda nechtagacha tuxumberadi, bir dona tuxumining og`irligi qancha bo`lishi mumkin ?

Qaysi tovuq zoti tullash davrida tuxum qilmaydi ?

Sutemizuvchilarning nafas olish sistemasi qanday organlardan tashkil topgan ?

tning hazm qilish organlariga qaysi organlar kiradi ?

Baqaning hazm qilish sistemasini qaysi organlar tashkil etadi ?

Issiq yoz vaqtida, yoki yugurganda it nega tez-tez nafas oladi ?

Sutemizuvchilarni ayirish sistemasini nima hosil qiladi ?

Itning oldingi oyoqlari qanday suyaklardan tashkil topgan ?

Sutemizuvchilarning yuragi necha kamerali ?

Tuxum-go'sht yo'nalishidagi tovuq zotlarini ko'rsating.1) Lekgorn 2) Pervomaysk 3) Zagorsk 4) Kornuel

Itning bo`yin, ko`krak, bel, dumg`aza, dum umurtqalar soni qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan ?1) bo`yin 2) ko`krak 3) bel 4) dumg`aza 5] dum a) 3 b) 7 c) 12,15 d) 6 e) 3,4 j) 3,10

Parrandachilik fabrikalarida qanday sexlar bo`ladi ?

Itning og`zida qanday tishlar bo`ladi va ular qay tartibda joylashgan ?

Sutemizuvchilarning eshtish organi boshqa umurtqali hayvonlarning eshitish organidan qanday farqlanadi ?

  Suvda ham quruqlikda yashovchilar lichinkasining ichki jabralari qaerda joylashgan ?

ozirgi tovuqlar qachon qayerda xonakilashtirila boshlangan ?

Ikki oylik jo`jalari 1,6 kg (a), o`zini vazni 2,6 kg (b) va undan ortiq keladigan zotlar ?1) Nyugemshpir 2) lekgorn 3) Pervomayskiy 4) Plimutrok 5) Moskva 6)Ukraina 7) Kornuel 8) Pekin

Faqat sutemizuvchilarga xos belgilarni aniqlang.a) quloq suprasi rivojlangan b) bo'yinda 7 ta umurtqa bo'ladi c) gavdasi jun bilan qoplangan d) tishlari ixtisoslashgan e) diafragma rivojlangan f) ayirishorgani bitta loviyasimon buyrakdan iborat j) qon aylanish doirasi bitta k) junqoplami bir qavatdan iborat

aysi tovuq zoti 5-6 oyda tuxumga kiradi ?

Xonakilashtirilgan, vazni 16 kg gacha bo`ladigan qush hisoblanmish kurkaning vatani qayer ?

Itlarning oldingi oyoqlar kamarini qaysi suyaklar tashkil qiladi ?

Quyidagi nomlari ko`rsatilgan tovuq zotlari qanday maqsadlarda boqiladi ?1) rus oq tovug`i 2) lekgorn zot 3) zagorsk 4) kornuel 5) nyugempshir 6)pervomaysk 7) plimutrok a) tuxum, go`sht b) tuxum olish uchun c) go`shti uchun