Bo'lim: Tuman bosqichi

1. Imloviy jihatdan to‘g‘ri yozilgan so‘zlar qatorini aniqlang.

2. Qadimda bir podshoh katta hovuz qurdiribdi. Xalqni jamlab, e'lon beribdi: – Men bu hovuzni sut bilan to‘ldirilishini xohlayman. Hamma kechasi bir kosadan sut olib kelib hovuzga quysin. Ertalab hovuz bo‘yida yig‘ilamiz.

Berilgan gap haqidagi to‘g‘ri hukmni toping.

3. Yaxshisi, chopqillab chiqqin-da, kesak otib, boyqushni uchirtirib yubor. Berilgan gapda nutqning qaysi kommunikativ sifati buzilganligini aniqlang.

4. “Go‘ro‘g‘li” dostoni haqidagi to‘g‘ri fikrni toping.

5. Imloviy jihatdan to‘g‘ri yozilgan so‘zlar berilgan qatorni belgilang.

6. Katta qishloq ekan Parij, London, Rim, Dalamni sog‘inib ezildi ko‘nglim. Ushbu misralar muallifi kim?

7. Quyidagi gapda tushirib qoldirilgan tinish belgilarining to‘g‘ri ketma-ketligini aniqlang.

Inson dengiz kabidir usti bilinadi ostida nimalar borligi qanday g‘alayonlar bo‘layotganini bilib bo‘lmaydi deydi Jaloliddin Rumiy

8. Shabob o‘tti-yu quvvati qolmadi, Dedi: «Toat aylay», qila olmadi. Ushbu baytda ajratib ko‘rsatilgan so‘zning ma’nosini toping.

9. Ertalab bargsiz daraxtlarda va tomlarda qalingina qirov yaltiraydi. Kech…ib kirgan qish endi kun sayin sovug‘ini kuchaytira boshlagan edi. Ushbu gapda nuqtalar o‘rniga qo‘yilishi kerak bo‘lgan qo‘shimcha qaysi gapdagi so‘z tarkibida mavjud?

10. Qaysi qatorda ergash gap nisbiy so‘zlar yordamida bog‘langan?

11. Ushbu baytda qanday she’riy san’at qo‘llangan?

Orazin yopqoch ko‘zumdin sochilur har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz nihon bo‘lg‘och quyosh.

12. Qaysi qatorda tire o‘zaro bir xil punktuatsion qoida asosida yozilgan?
1)Abdulla Qodiriy – o‘zbek romanchiligining asoschisi.
2)Bulbul chamanni sevar, Odam – Vatanni.
3)Bu o‘zbek yigiti – tanti, mehribon.
4)Kitob, daftar, qalam – hammasini so‘mkamga soldim.
5)Mening o‘z muhabbatim bor – toza va musaffo.
6)Quyosh chiqdi – kunlar hali ham isimadi.

13. Qaysi gapda uchun ko‘makchisi maqsad ma’nosini ifodalab kelgan?

14. Ushbu tuyuqdagi shakldosh so’zlarga berilgan XATO hukmni toping.

Qadimni firoq mehnati yo qildi.
Ko‘nglum g‘am-u anduh o‘tig‘a yoqildi.
Holimni sabog‘a aytib erdim, ey gul,
Bilmon, senga sharh qilmadi yo qildi.

15. Sherzod o‘ychan, sersavlat, shijoatli hamda har bir gapini o‘ylab gapiradigan yigit edi. Ushbu gapdagi sifatlar haqida XATO ma’lumotni toping.

16. Gapdagi ko‘p nuqta o‘rniga mazmun va grammatik jihatdan mos keluvchi yordamchi so‘zni qo‘ying.

Ota-onangga cheksiz xizmatda bo‘l, … bu ish senga armon bo‘lmasin.

17. “Garov” hikoyasi haqidagi to‘g‘ri fikrni toping.

18. Gaplarni so‘z tanlashdagi xatolar bo‘yicha joylashtiring.

A)Bizning kutubxonamizning elektron tizimi dunyo kutubxonalari kompyuter tarmog‘iga ulangan kutubxonalardan biri hisoblanadi;
B)Men esa, ehtimol, obro‘talab odamlar ixtiyoriga tariximizning shonli sahifalari bitilgan asarlarni tuhfa etmoqchiman;
C)Nashriyotlarimizda bolalarga xos keladigan badiiy kitoblar ham nashr qilinyapti;
D)Avlodlarimizga bobolar ruhi etgan qimmatli kitoblar meros qolsin.

1)so‘zni noto‘g‘ri qo‘llash;
4)so‘zni tushirib qoldirish;
3)so‘zni o‘rinsiz takrorlash;
5)so‘zni ortiqcha qo‘llash.

19. Tovush o‘zgarishining uchala turi ham ishtirok etgan gapni toping.

20. Ushbu gapda nutqning qaysi kommunikativ sifatiga putur yetgan? Loqaydlik tufayli ko‘rsak ham, indamaymiz.

21. Ushbu gapda nuqtalar o‘rniga qaysi qo‘shimchani qo‘yib bo‘lmaydi? Mavlono Rumiy hazratlaridan so‘rashdi:

– Sin… ko‘ngil yana seva oladimi?
Mavlono javob berdi: –Ha, seva oladi.
–Unda ayting-chi, singan payola… suv ichasizmi?
Mavlono esa nimtabassum bilan:
–Siz piyola sindi deya, suv ich…ni tark qildingizmi? – dedi.

22. Berilgan so‘zlarning qaysi biri “xushka” so‘zining ochiq ma’nosi?

23. Ushbu ruboiy haqidagi to‘g‘ri ma’lumotni toping.

Asru ko‘p emish jur’at-u himmat sizga,
Ro‘zi qilg‘ay Xudoy nusrat sizga.
Mardonalig‘ingizni bori el bildi,
Rahmat sizga, hazor rahmat sizga.

24. «Har o‘lkani urushib olmoq siyosat emas.Urush choralarning eng so‘nggisi. Bir o‘lkani olmoq uchun eng yaxshi chora – shul o‘lkaning o‘zida do‘stlar topmoq, shularni ishlatmakdir» Ushbu parcha qaysi asardan olingan?

25. Qaysi qatorda zidlov bog‘lovchilari yordamida bog‘langan qo‘shma gap berilgan?

26. Sayyor ismli ko‘r arablar orasida eng mashhur ekan. Bir kuni ko‘chada unga tegishib:

–Hoy Sayyor, Xudodan tila, ko‘zing evaziga biror nima bersin, – debdi.
–So‘radim, berdi, – debdi ko‘r.
– Nima berdi?
–Senga o‘xshagan ahmoq va nodonlarning basharasini ko‘rmaslikni!

Ushbu gap... ?
1)undalmali gap;
2)kiritmali gap;
3)uyushiq bo‘lakli gap;
4)ajratilgan bo‘lakli gap.

27. O‘zaro ma’nodoshlik hosil qila oladigan so‘zlarni belgilang.

28. Qaysi qatorda iboraning izohi to‘g‘ri ?

29. Har ikkala gapda ham ishtirok etgan fe’l shakllarini aniqlang.
I)“So‘rasak ham, bermadi”, – dema. So‘rashni bilmading, hech bo‘lmasa yolg‘on gapirma.
II)Aqling tuyachiga o‘xshaydi, sen esa tuyasan. Aqling seni rom qiladi, xohlagan joyiga tortib ketadi.

1)buyruq maylidagi fe’l
2)ko‘makchi fe’l
3)bo‘lishsizlik shakli
4)sof fe’l
5)harakat nomi
6)o‘timli fe’l

30. “Saddi Iskandariy” dostonida Iskandarning huzuriga qaysi yurt hukmdori elchi qiyofasida keladi?

1. Berilgan gaplar va ularda ishtirok etgan fe’l shakllari to‘g‘ri moslashtirilgan javobni aniqlang.

1)Inson tabassumi bilan tarbiyasini ko‘rsatganidek, nimaga kulgani bilan saviyasini namoyon qiladi.
2)Odamlar seni bilmasligini qo‘y, o‘zing ko‘pni bila olmasligingdan kuy.
a)harakat nomi b)otlashgan sifatdosh
c)qo‘shma fe’l
d)ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi
e)buyruq mayli
f)nisbat shaklini olgan fe’l

2. Qaysi gapda nuqtalar o‘rniga tushum kelishigini ham, chiqish kelishigini ham qo‘llash mumkin?

3. O‘zaro ma’nodoshlik hosil qila oladigan so‘zlarni belgilang.

4. Dushmanning hiylasiga aldanma va maddohning maqtovini bir pulga olma, chunki biri makr tuzog‘ini qo‘ygan va ikkinchisi tamagirlik qilgan bo‘ladi. Ushbu gapda haqidagi to‘g‘ri hukmni toping.

5. Qaysi qatorda iboraning izohi NOTO‘G‘RI ?

6. Bosh gapda ifodalangan mazmunning maqsadini bildirgan ergashgan qo‘shma gap berilgan qatorni toping.

7. Ko‘makchi qaysi qatorda holat ma’nosida qo‘llangan?

8. ”Alpomish” dostonida “O‘zbak sen bunday bo‘yni yo‘g‘onlik qilma, g‘aribi go‘riston bo‘lib o‘lma, hali ham qo‘ygin…” deb Apomishga kim aytadi?

9. Qaysi gapda sintaktik shakl yasovchi qo‘shimchani qo‘llash bilan bog‘liq uslubiy xatolik mavjud?

10. Qaysi qatorda ergashgan qo‘shma gap berilgan?

11. Gap haqida berilgan XATO hukmni toping. Qahraton qish kularidan biri edi. Birdan qor yog‘a boshladi. Ob-havoning sovug‘idan, izg‘irinligidan qaltiray boshladim. Shu payt uning – do‘stim Sanjarning ovozi eshitildi.

12. Berilgan qaysi gapda qo‘shimcha qo‘llash bilan bog‘liq uslubiy xatolik yuz bergan?

13. Ushbu she’rdagi NOTO‘G‘RI mulohazani toping Menga qulluq qilma, Yurt tuprog‘in o‘p, Unga qullar emas, fidolar kerak. Uning sen-u mendek shoirlari ko‘p, Buyuk elga endi daholar kerak. Qaddingni baland tut, Bo‘lma serta’zim, Cho‘qqi bo‘lolmasang, mahkam qoya bo‘l. Pillapoya bo‘ldim senga, azizim, Sen ham gal kelganda pillapoya bo‘l...

14. Fitratning “Abulfayzxon” dramasidagi ushbu parcha kimning tilidan aytilgan? Men juda yaxshi bilaman: siz shu kun erta Abdumo‘minni ham otasining orqasiga yuborib, taxtini olarsiz. Jiyanim, men Abulfayzxon bilan urushdim, chunki ul haqsizlik qilg‘an edi. Siz bu kun undan ortiq haqsizlik qila turibsiz. Ko‘zim bo‘lsa edi, ertadan boshlab, siz bilan ham urushar edim. Nima qilaykim, ko‘zim yo‘q.

15. Qaysi gapda o‘tgan zamon qo‘shimchasi uslubiy ma’no ifodalamagan?

16. Gapda mazmun va grammatik jihatdan to‘g‘ri bog‘langan tobe bog‘lanishlar berilgan javobni aniqlang.

Jaloliddin Manguberdi mo‘g‘ul bosqinchilariga qarshi kurashda jasorati tufayli buyuk vatanparvar va milliy qahramon sifatida Sharqda va G‘arbda dong taratdi.

17. Ilmiy uslubga xos birliklarni aniqlang.

1)sohaga doir terminlar faol qo‘llanadi;
2)ta’rif-qoidalar keltiriladi;
3)bo‘yoqdor birliklar, ibora va maqollardan foydalaniladi;
4)murakkab jumlalar, kirish va kiritmali qurilmalar ko‘p uchraydi.