On tili va adabiyot attestatsiya №11

1. Zavqiyning “Hajvi ahli rasta” asarida oshqaboq xamakka o’xshatilgan qahramon.

2. Qaysi qatorda berilgan so‘zlarning ma’nolarini farqlovchi undoshlar jarangli yoki jarangsizligiga ko‘ra ham, til qismlarining harakatiga ko‘ra ham o‘zaro farqlanadi?

3. Quyidagi qaysi javobda “ayirmoq” so`zi “xillab alohidalamoq” ma`nosida kelyapti?

4. Qaysi gapda yasama sifatning asosi faqat portlovchilardan iborat?

5. Qaysi gapda otga xos bo’lgan lug’aviy shakl yasovchi qo’shimcha qatnashmagan?

6. “Dunyoning ishlari“ qissasida doimo yaltiroq tugmachali jigarrang kitel kiyib yuradi, gapirganda duduqlanib qoladi, chap qo'li tayoqday osilib turadi. Ushbu ta'rif qaysi qahramonga berilgan?

7. Ishq ichra oning fidosi yuz jon, Har jonki, sango fido bo’lubtur. Ushbu baytda qanday she’riy san’at qo’llangan?

8. “Ravshan” dostonida “O`z holini bilmas” ma`nosida ishlatilgan so`z?

9. “Shinni dog`i tekkan quroq dasturxon”, “ bo`shalgan sopol tovoq”, “bandi kuygan yog`och qoshiq”.  Salbiylikni ifodalashga xizmat qilgan bu sifatlar qaysi asarda ko`zda tashlanadi?

10. Qaysi gap tarkibida sovg’a so’zining ma’nodoshi qo’llanmagan?

11. “Turon” nomli jamiyat ochgan va shu jamiyat qoshida shu nomli teatr tashkil qilgan shoir kim?

12. Qaysi asar inson hayotida muhim o`rin tutadigan aql, ilm -ziyo, insof va adolat, yaxshi xulq, va muomala madaniyati, din etiqod davlatni idora qilish xalqlar va elatlarning ahil do`stona munosabatda bo`lishlari haqida mulohaza yuritiladi?

13. Men ketgan so’ng uydan chiqib o’tirma, Do’st yig’latib, dushmanimni kuldirma. Berilgan qo’shmisrada qaysi kelishik shakllari ham belgili, ham belgisiz qo’llangan?

14. Qaysi qatordagi barcha so’zlar to’g’ri yozilgan?

15. Bu qadar past bino deb o’ylamagan edim. Gapda qo’llangan sifat turkumiga mansub so’z haqidagi to’g’ri mulohazani belgilang.

16. Bu romanda insonning hayotdagi o`rni undan talab etiladigan fidoiylik, halollik, vijdonlilik, adolatparvarlik, xususuiyatlari to`g`risida keng mushohada yuritiladi. Qaysi asar to`g`risida ?

17. U nimadir: hammada bor, biroq hech kim yodga olmaydi? Ushbu gapdagi olmoshlar va ularning ma`no turini aniqlang.

18. O’sha kuni bu gapni eshitgan ukam toza asabiylashdi. Ushbu gapda ismlar guruhiga mansub so’zlar nechta?

19. Qish oqshomi derazamga urilar kumush. Ma`no ko’chish turini aniqlang.

20. Vazifasi jihatdan bir turga mansub bo’lmagan qo’shimcha ketma-ket qo’shilgan so’zni aniqlang.

21. “…jurnalist do`stim bor. Juda dilkash yigit. Faqat doim shoshib yuradi ” ushbu tarif “Dunyoning ishlari” qissasidan qaysi hikoyadan olingan?

22. Qo’shimcha qo’shilishi bilan asosida tovush almashishi bo’ladigan so’zlar qatorini toping.

23. “Yiqilgan polvon alamini kulib yengadi” Ushbu jumla qaysi asardan?

24. Hujjatli qissa yozgan adib haqida qaysi qatorda ma`lumot berilgan?

25. Qaysi gapda paronimlarni qo’llash bilan bog’liq xatolik uchraydi?

26. Uning hikoyalari chiqqan jurnallar, gazetalar qo`lma -qo`l bo`lib ketardi. Romanlarini o`qish uchun navbat kutib turganlarning sanog`iga yetib bo`lmasdi. Chunki adib inson ruhining sirli va nozik jihatlarini chuqur ta`sirli va haqqoniy aks ettirardi. Ushbu tarif kim haqida ?

27. Qaysi gapda yasalish asosi yasama sifat bo’lgan ot ishtirok etgan?

28. Qaysi javobda tushum kelishigining ikki o’rinda belgili qo’llanishi uchraydi?

29. Har ikkala qismi ham yasama so’zdan iborat juft sifatlarni toping. 1) ilmiy-ommabop; 2) aqlli-hushli; 3) uyma-uy; 4) meva-chevali; 5) qishin-yozin.

30. Quyidagi ruboiyda qo’llangan she`riy san`atni toping. Ko’z birla qoshing yaxshi, qabog’ing yaxshi, Yuz birla so’zing yaxshi, dudog’ing yaxshi. Eng birla menging yaxshi, saqog’ing yaxshi, Bir- bir ne deyin, boshdin ayog’ing yaxshi.

31. Qaysi qatorda sinonim so’zlar xato berilgan?

32. Aytishlaricha, Iskandar taxtga o’tirgach, jahonda u tasarruf qilmagan joy qolmadi. Dunyoning barcha shohlari uning qulllug;ini ado etishni o’zlariga sharaf deb bildilar. Yetti iqlim dur-u javohirlari uning xazinasi sari oqib keldi. Yurti obod, xalqi farovon bo’ldi. Dunyoning jami oqil-u donishmandlarini jam etdiki, barcha ilm-u ma`rifat sirlari u uchun ayon bo’ldi. Shunday jahongir shoh ajal oldida ojiz qolib vasiyat qiladi: “ Meni ko’mish uchun qabristonga olib borayotganda tobutdan bir qo’limni tashqariga chiqarib qo’ying, toki unga boqqan kishilar yeti iqlimni olgan, yeti falak mushkulini hal qilgan qudratli hukmdor oxir oqibat bu dunyoni tark etib, quruq qo’l bilan u dunyoga ketayotganini ko’rsinlar. So’nggi yo’lga ketar ekanman, istaymanki, menday jahongirning dunyodan quruq qo’l bilan ketayotgani mol-dunyo to’plashga ruju qo’ygan odamlar uchun ibrat bo’lsin”. Iskandardek qudratli shohning mol-u mulki o’ziga vafo qilmadi, ammo uning adli, ilm-u urfoni tillarda doston bo’lib qoldi, zero insonning umri davomida to’plagan mol-u dunyosi bebaqodir. Undan faqat ezgu amallargina yodgor bo’lib qoladi.

Matndagi tagiga chizib ko’rsatilgan so’zlardan birortasining ham ma`nosiga mos kelmaydigan izohni aniqlang.

33. Aytishlaricha, Iskandar taxtga o’tirgach, jahonda u tasarruf qilmagan joy qolmadi. Dunyoning barcha shohlari uning qulllug;ini ado etishni o’zlariga sharaf deb bildilar. Yetti iqlim dur-u javohirlari uning xazinasi sari oqib keldi. Yurti obod, xalqi farovon bo’ldi. Dunyoning jami oqil-u donishmandlarini jam etdiki, barcha ilm-u ma`rifat sirlari u uchun ayon bo’ldi. Shunday jahongir shoh ajal oldida ojiz qolib vasiyat qiladi: “ Meni ko’mish uchun qabristonga olib borayotganda tobutdan bir qo’limni tashqariga chiqarib qo’ying, toki unga boqqan kishilar yeti iqlimni olgan, yeti falak mushkulini hal qilgan qudratli hukmdor oxir oqibat bu dunyoni tark etib, quruq qo’l bilan u dunyoga ketayotganini ko’rsinlar. So’nggi yo’lga ketar ekanman, istaymanki, menday jahongirning dunyodan quruq qo’l bilan ketayotgani mol-dunyo to’plashga ruju qo’ygan odamlar uchun ibrat bo’lsin”. Iskandardek qudratli shohning mol-u mulki o’ziga vafo qilmadi, ammo uning adli, ilm-u urfoni tillarda doston bo’lib qoldi, zero insonning umri davomida to’plagan mol-u dunyosi bebaqodir. Undan faqat ezgu amallargina yodgor bo’lib qoladi.

Qaysi javobda quyidagi gap matn mazmuniga mos ravishda to’g’ri davom ettirilgan? Shoh Iskandar…

34. Quyida keltirilgan fe`llarning qaysilari majhul nisbatda? 1) cho’zildi; 2) qayrildi; 3) maqtandi; 4)qoqildi; 5) berildi; 6) gavdalandi; 7) tashlandi; 8) huvillagan.

35. T va d tovushlarining birlashtiruvchi belgilarini toping. 1) til oldi; 2) portlovchi; 3) jarangsiz; 4) sirg’aluvchi; 5) jarangli.

36. “Buvim mening bolaligimni turli ertak va qo`shiqlar bilan bezagan. U meni turli davralarga, to`y hashamlarga o`zi bilan birga olib borardi ” Ushbu xotiralar qaysi adib hayotidan?

37. Yig’loqi bolani kaltaklab o’zgartrib bo’lar ekanmi? Berilgan gapda so’z yasovchilar qaysi turkumdagi so’zlarga qo’shilgan?

38. Yasalish asosi yasama so’z bo’lgan faoliyat- jarayon otini belgilang.

39. Qaysi gapda o’z paronimi bilan turli turkumga mansub bo’la oladigan so’z qatnashgan?

40. Kimyogar ba`zi ismlar haqida suhbatlashgandan keyin uning zehniga, ma`lumotining kengligiga taajjublanganini yashirmadi. Ushbu gapda nechta ism turlangan?